ــ نظر در تو می کنم ای بامداد
که با همه ی جمع چه تنها نشسته ای !
ــ تنها نشسته ام ؟
نه
که تنها فارغ از من و از ما نشسته ام .
ــ نظر در تو می کنم ای بامداد
که چه ویران نشسته ای !
ــ ویران ؟
ویران نشسته ام ؟
آری ،
و به چشم انداز ِ امیدآباد ِ خویش می نگرم .
ــ نظر در تو می کنم ای بامداد ، که تنها نشسته ای
کنار ِ دریچه ی خـُردت .
ــ آسمان ِ من
آری
سخت تنگ چشمانه به قالب آمد .
ــ نظر در تو می کنم ای بامداد ، که اندُه گنانه نشسته ای
کنار ِ دریچه ی خُردی که بر آفاق ِ مغربی می گشاید .
ــ من و خورشید را هنوز
امید ِ دیداری هست ،
هر چند روز ِ من
آری
به پایان ِ خویش نزدیک می شود .
ــ نظر در تو می کنم ای بامداد …
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۸ خرداد ۱۳۹۴
خانه ی من در انتهای جهان است
در مفصل ِ خاک و
پوک .
با ما گفته بودند :
« آن کلام ِ مقدس را
با شما خواهیم آموخت ،
لیکن به خاطر ِ آن
عقوبتی جان فرسای را
تحمل می باید ِ تان کرد . »
عقوبت ِ جان کاه را چندان تاب آوردیم
آری
که کلام ِ مقدس ِ مان
باری
از خاطر
گریخت !
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۸ خرداد ۱۳۹۴
با چشم ها
ز حیرت ِ این صبح ِ نابه جای
خشکیده بر دریچه ی خورشید ِ چارتاق
بر تارک ِ سپیده ی این روز ِ پا به زای ،
دستان ِ بسته ام را
آزاد کردم از
زنجیرهای خواب .
فریاد برکشیدم:
«ـ اینک
چراغ معجزه
مَردُم !
تشخیص ِ نیم شب را از فجر
در چشم های کوردلی تان
سویی به جایی اگر
مانده ست آن قدر ،
تا از
کیسه تان نرفته تماشا کنید خوب
در آسمان ِ شب
پرواز ِ آفتاب را !
با گوش های ناشنوایی تان
این طرفه بشنوید :
در نیم پرده ی شب
آواز ِ آفتاب را !»
«ــ دیدیم
(گفتند خلق ، نیمی)
پرواز ِ روشن اش را . آری ! »
نیمی به شادی از دل
فریاد برکشیدند :
« ــ با گوش ِ جان شنیدیم
آواز ِ روشن اش را !»
باری
من با دهان ِ حیرت گفتم :
« ــ ای یاوه
یاوه
یاوه ،
خلایق !
مستید و منگ ؟
یا به تظاهر
تزویر می کنید ؟
از شب هنوز مانده دو دانگی .
ور تایب اید و پاک و مسلمان
نماز را
از چاوشان نیامده بانگی ! »
هر گاوگــَند چاله دهانی
آتش فشان ِ روشن ِ خشمی شد :
« ــ این گول بین که روشنی ِ آفتاب را
از ما دلیل می طلبد .»
توفان ِ خنده ها …
« ــ خورشید را گذاشته ،
می خواهد
با اتکا به ساعت ِ شماطه دار ِ خویش
بی چاره خلق را متقاعد کند که شب
از نیمه نیز برنگذشته ست . »
توفان ِ خنده ها …
من
درد در رگان ام
حسرت در استخوان ام
چیزی نظیر ِ آتش در جان ام
پیچید .
سرتاسر وجود مرا گویی
چیزی به هم فشرد
تا قطره یی به تفته گی ِ خورشید
جوشید از دو چشم ام .
از تلخی ِ تمامی ِ دریاها
در اشک ِ ناتوانی ِ خود ساغری زدم.
آنان به آفتاب شیفته بودند
زیرا که آفتاب
تنهاترین حقیقت ِ شان بود
احساس ِ واقعیت ِ شان بود.
با نور و گرمی اش
مفهوم ِ بی ریای رفاقت بود
با تابناکی اش
مفهوم ِ بی فریب ِ صداقت بود .
( ای کاش می توانستند
از آفتاب یادبگیرند
که بی دریغ باشند
در دردها و شادی هاشان
حتا
با نان ِ خشک ِ شان . ــ
و کاردهای شان را
جز از برای قسمت کردن
بیرون نیاورند . )
افسوس !
آفتاب
مفهوم ِ بی دریغ ِ عدالت بود و
آنان به عدل شیفته بودند و
اکنون
با آفتاب گونه یی
آنان را
این گونه
دل
فریفته بودند !
ای کاش می توانستم
خون ِ رگان ِ خود را
من
قطره
قطره
قطره
بگریم
تا باورم کنند .
ای کاش می توانستم
ــ یک لحظه می توانستم ای کاش ــ
برشانه های خود بنشانم
این خلق ِ بی شمار را ،
گرد ِ حباب ِ خاک بگردانم
تا با دو چشم ِ خویش ببینند که خورشید ِ شان کجاست
و باورم کنند .
ای کاش
می توانستم !
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۸ خرداد ۱۳۹۴
شعر
رهایی ست
نجات است و آزادی .
تردیدی ست
که سرانجام
به یقین می گراید
و گلوله یی
که به انجام ِ کار
شلیک
می شود .
آهی به رضای ِ خاطر است
از سر ِ آسوده گی .
و قاطعیت ِ چارپایه است
به هنگامی که سرانجام
از زیر ِ پا
به کنار افتد
تا بار ِ جسم
زیر ِ فشار ِ تمامی ِ حجم ِ خویش
در هم شکند ،
اگر آزادی ِ جان را
این
راه ِ آخرین است …
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۸ خرداد ۱۳۹۴
بی خیالی و بی خبری .
تو بی خیال و بی خبری
و قابیل ــ برادر ِ خون ِ تو ــ
راه را بر تو می بندد
از چار جانب
به خون ِ تو
با پریده رنگی ِ گونه هایش
کز خشم نیست
آن قدر
کز حسد.
و تو را راه ِ گریز نیست
نز ناتوانایی و بربسته پایی
آن قدر
کز شگفتی .
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۷ خرداد ۱۳۹۴
پیش نوشت :
ــ ترانه یی که برگردان فارسی آن را می بینید یکی از مشهورترین ترانه های سیاهان ِ آمریکاست (ترجمه شده حدود سال ۱۳۳۰ ) :
سام می لی ِ به جرم هم آغوشی با زن ِ سفیدپوستی لینچ شده است و این نوحه یی است که زن ِ او پی می لی ِ می خواند … این قطعه با دردناک ترین نغمه ی «جاز ِ» اصیل سیاهان همراهی می شود .
اون وخ کشیدنت بیرون.از پستو کشیدنت بیرون
صدتا آدم عربده کشون با بد و بیراه دنبالت .
باید خودت بودی و می دیدی ، سامی سوسکی :
تو خونه روده بُر شده بودم من از زور ِ خنده
از زور خنده
از زور خنده
روده بُر شده بودم من از زور ِ خنده .
کشیدنت رو زمین کشون کشون بردن انداختنت توو یه سُلدونی که درست و حسابی یه زباله دونی بود ، یه موش دونی بود .
منو می گی ؟ همون جور یه ریز می خندیدم
گرچه خدا بی سر و سامون تر از من دختری نیافریده
بی سر و سامون تر
بی سر و سامون تر
بی سر و سامون تر از من دختری نیافریده .
اون وخ اون پیره خر ِ سرخابی ــ کلونتر ــ
از میون ِ میله ها چشم غُره رفت و بت گفت :
«هی ، ننه سگ ! روونه ت می کنن به درک ِ اسفل ! »
چون دلت خواس یه بغل سفید توو خودش بچلوندت
یه بغل سفید
یه بغل سفید
یه بغل سفید توو خودش بچلوندت .
بغل ِ سفید برات گروون تموم شد سامی سوسکی.
چون که قیمتشو نه با پول
که با دل ِ من و جون خودت دادی سامی سوسکی .
قیمت ِ چشیدن ِ اون عسل ِ سرخ و سفید و
عسل سرخ و سفید و
عسل سرخ و سفید و
قیمت چشیدن اون عسل سرخ و سفید و .
آخ ! منو از این نومیدی سیاه بکش بیرون !
منو از چنگ ِ من ِ بیچاره ام بکش بیرون !
یه پیرهن ِ گُلی برام بیار که تنم کنم .
این بلاها حقت بود سرت بیاد !
حقت بود
حقت بود
این بلاها حقت بود سرت بیاد !
توو مدرسه ، یه بند
دور و وَر ِ خوشگلا می پلکیدی.
تو نمی تونستی یه سیاه باقی بمونی،
یه بند نگات دنبال پوستای سفید بود :
« زنای سیاه ، لایق ِ ریش ِ گدا گشنه ها ! »
یه بند نگات دنبال پوستای سفید بود :
« زنای سیاه ، لایق ِ ریش ِ گدا گشنه ها ! »
توو کله ات مدام
فکر سفیدا رو داشتی و
توو رختخواب سیات من ِ سیاهو ،
همیشه ، همیشه ی خدا تن ِ منو تشنه میذاشتی
همیشه ، همیشه ی خدا مرگتو آرزو می کردم .
همیشه ، همیشه ی خدا تن ِ منو تشنه میذاشتی
همیشه ، همیشه ی خدا مرگتو آرزو می کردم .
جلو چشممی : می بینمتون که بیرونای شهرین .
ماه محقق چشم خیره ی یه جغده .
توو شب ِ خوش که مثه بال ِ سوسک سیاه بود
آتیش از دلت زبونه می کشید
زبونه می کشید
زبونه می کشید
آتیش از دلت زبونه می کشید .
بگو ببینم : یارو مث شیر سفید بود ، مگه نه ؟
پشت ِ اتول ِ بیوکش سَتّ و سیر از اون پیاله ها خوردی
اون وخ یارو یه هو از خواب ِ خوش پروندت .
پشت ِ اتول ِ بیوکش سَتّ و سیر از اون پیاله ها خوردی
اون وخ یارو یه هو از خواب ِ خوش پروندت !
این جوری که ، خیلی خونسرد به ات گفت :
«ــ کاکا ! منو زور زورکی کشوندی توو تله !
] خوب دیگه : وقتش بود که یاد ِ ناموسش بیفته ! [
« زور زورکی ، کاکا ! … حالا میگی چه آشی واسه ت می پزم ؟
چه آشی
چه آشی
حالا میگی چه آشی واسه ت می پزم ؟ »
« میون ِ سفیدای شهر قضیه رو هوار می کشم
همچین که جیگر ِ همه شون برام کباب شه .
تو امشب تن ِ منو گرفتی
فردام من جونتو می گیرم کاکا پسر !
می گیرم
می گیرم
فردام من جونتو می گیرم کاکا پسر ! »
درسته که دل منو خنک کرد ، سامی ، اما همین کارم کرد ، همین کارم کرد !
واسه همین بود که ریختن از زندون بیرونت کشیدن
بُردن بستنت به یه درخت و ، سرتا پاتو قیر مالیدن و
ناله ت که بلند شد قهقه سون هوا رفت .
هوا رفت
هوا رفت
ناله که بلند شد قهقه شون هوا رفت .
منم این جا توو خونه قهقه م هوا رفته بود
اون قدر خندیدم که نزدیک بود بترکم .
با اون قاقای لذیذی که دلتو برده بود شکمی از عزا درآوردی
اما توُونشم دادی داداش !
دادی
دادی
اما توُونشم دادی داداش !
تقاص ِ اون دَلِگی رو ازت کشیدن سامی سوسکی
اما نه با پول
با دل من و جون ِ خودت تقاصشو دادی سامی سوسکی .
تقاص ِ لیس کشیدن ِ اون عسل سرخ و سفید و
عسل سرخ و سفید و
عسل سرخ و سفید و
تقاص ِ لیس کشیدن ِ اون عسل سرخ و سفید و.
آخ خ ! منو از این نومیدی سیاه بکش بیرون !
آخ خ ! منو از چنگ ِ من ِ بیچاره ام بکش بیرون !
آخ خ ! یه پیرهن گُلی بیار که تنم کنم ،
این بلاها حقت بود که سرت بیاد !
حقت بود
حقت بود
این بلاها حقت بود که سرت بیاد !
از : …
ترجمه از : احمد شاملو
- شاعران خارجی, شعر
- ۲۷ خرداد ۱۳۹۴
در زمان سلطان محمود می‌کشتند که شیعه است
زمان شاه سلیمان می‌کشتند که سنی است
زمان ناصرالدین شاه می‌کشتند که بابی است
زمان محمد علی شاه می‌کشتند که مشروطه طلب است
زمان رضا خان می‌کشتند که مخالف سلطنت مشروطه است
زمان پسرش می‌کشتند که خراب‌کار است
امروز
توی دهن‌اش می‌زنند که منافق است و
فردا
وارونه بر خرش می‌نشانند و شمع‌آجین‌اش می‌کنند که لا مذهب است.
اگر اسم و اتهامش را در نظر نگیریم چیزی عوض نمی شود :
در آلمان هیتلری می کشتند که یهودی است
حالا
در اسرائیل می‌کشند که طرف‌دار فلسطینی‌ها است
عرب‌ها می‌کشند که جاسوس صهیونیست‌ها است
صهیونیست‌ها می‌کشند که فاشیست است
فاشیست‌ها می‌کشند که کمونیست است
کمونیست‌ها می‌کشند که آنارشیست است
روس ها می‌کشند که پدر سوخته از چین حمایت می‌کند
چینی‌ها می‌کشند که حرام‌زاده سنگ روسیه را به سینه می‌زند
و می‌کشند و می‌کشند و می‌کشند :
و چه قصاب خانه‌یی است این دنیای بشریت ….
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۳ خرداد ۱۳۹۴
سنگ
برای سنگر ،
آهن
برای شمشیر ،
جوهر
برای عشق …
در خود به جُست و جویی پیگیر
همت نهاده ام
در خود به کاوش ام
در خود
ستمگرانه
من چاه می کَنَم
من نقب می زنم
من حفر می کـُنَم.
در آواز ِ من
زنگی بی هوده هست
بی هوده تر از تشنج ِ احتضار :
این فریاد ِ بی پناهی ِ زنده گی
از ذُروه ی دردناک ِ یاس
به هنگامی که مرگ
سراپا عُریان
با شهوت ِ سوزان اش به بستر ِ او خزیده است و
جفت فصل ناپذیرش
ــ تن ــ
روسبیانه
به تفویضی بی قیدانه
نطفه ی زهر آگین اش را پذیرا می شود .
در آواز ِ من
زنگی بی هوده هست
بی هوده تر از تشنج ِ احتضار
که در تلاش ِ تاراندن مرگ
با شتابی دیوانه وار
باقی مانده ی زنده گی را مصرف می کند
تا مرگ ِ کامل فرارسد .
پس زنگ ِ بلند ِ آواز ِ من
به کمال ِ سکوت می نگرد .
سنگر برای تسلیم
آهن برای آشتی
جوهر
برای
مرگ !
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۳ خرداد ۱۳۹۴
آه ، تو می دانی
می دانی که مرا
سر ِ بازگفتن ِ بسیاری حرف هاست .
هنگامی که کودکان
در پس ِ دیوار ِ باغ
با سکه های فرسوده
بازی ِ کهنه ی زنده گی را
آماده می شوند .
می دانی
تو می دانی
که مرا
سر ِ باز گفتن کدامین سخن است
از کدامین درد ….
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۳ خرداد ۱۳۹۴
خویشتن را به بستر ِ تقدیر سپردن
و با هر سنگ ریزه
رازی به نارضایی گفتن
زمزمه ی رود چه شیرین است !
از تیزه های غرور ِ خویش فرود آمدن
و از دل پاکی های سرفراز ِ انزوا به زیر افتادن
با فریادی از وحشت هر سقوط .
غرش ِ آب شاران چه شکوه مند است !
و همچنان در شیب ِ شیار فروتر نشستن
و با هر خر سنگ
به جدالی برخاستن .
چه حماسه یی ست رود ، چه حماسه یی ست !
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۲ خرداد ۱۳۹۴
آنچه جان
از من
همی ستاند
ای کاش دشنه یی باشد
یا خود
گلوله یی .
زَهر مباد ای کاشکی ،
زهر ِ کینه و رشک
یا خود زهر ِ نفرتی .
درد مباد ای کاشکی ،
درد ِ پرسش های گزنده
جرّاره به سان ِ کژدم هایی ،
از آن گونه که ت پاسخ هست و
زبان ِ پاسخ
نه ،
و لاجرم پنداری
گــَـزیده ی کژدم را
تریاقی نیست …
آنچه جان از من همی ستاند
دشنه یی باشد ای کاش
یا خود
گلوله یی .
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۲ خرداد ۱۳۹۴
پس آه واره یی چالاک
بر خاک
جنبید
تا زمین ِ خسته به سنگینی نفسی بکرد
سخت
سرد.
چشمه های روشن
بر کوه ساران جاری شد .
و سیاهی ِ عطشان ِ شب آرام یافت .
و آن چیزها همه
که از آن پیش
مرگ را
در گودنای خواب
تجربه یی می کردند
تند و دَم دَمی
حیات را به احتیاط
محکی زدند.
پس به ناگاهان همه با هم بر آغازیدند
و آفتاب
برآمد
و مُرده گان
به بوی حیات
از بی نیازی های خویشتن آواره شدند.
شهر
هراسان
از خواب آشفته ی خویش
بر آمد
و تکاپوی سیری ناپذیر ِ انباشتن را
از سر گرفت .
انباشتن و
هر چه بیش انباشتن
آری
که دست ِ تهی را
تنها
بر سر می توان کوفت .
و خورشید لحظه یی سوزان است ،
مغرور و گریزپای
لحظه ی مکرر ِ سوزانی ست
از همیشه
و در آن دَم که می پنداری
بر ساحل ِ جاودانه گی پا بر خاک نهاده ای
این تنگ چشم
از همه وقتی پا در گریزتر است .
از : احمد شاملو
- احمد شاملو, شعر
- ۲۲ خرداد ۱۳۹۴
۱۷۷۹
کانون ادبی زمستان
