هستی

بر سطح می گذشت

غریبانه

موج وار

دادش در جیب و

بی دادش در کف

که ناموس و قانون است این .

زنده گی

خاموشی و نشخوار بود و

گورزاد ِ ظلمت ها بودن

( اگر سر ِ آن نداشتی

که به آتش ِ قرابینه

روشن شوی ! )

که درک

در آن کتابت ِ تصویری

دو چشم بود

به کهنه پاره یی بربسته

( که محکومان را

از دیرباز

چنین بر دار کرده اند) .

چشمان ِ پدرم

اشک را نشناختند

چرا که جان را هرگز

با تصور ِ آفتاب

تصویر نکرده بود .

می گفت « عاری » و

خود نمی دانست .

فرزندان گفتند « نع ! »

دیری به انتظار نشستند

از آسمان سرودی بر نیامد ــ

قلاده هاشان

بی گفتار

ترانه یی آغاز کرد

و تاریخ

توالی ِ فاجعه شد .

از : احمد شاملو

در غریو ِ سنگین ِ ماشین ها و اختلاط ِ اذان و جاز

آواز ِ قُمری ِ کوچک را

شنیدم ،

چنان که از پس ِ پرده یی آمیزه ی ابر و دود

تابش ِ تک ستاره یی .

آن جا که گنه کاران

با میراث ِ کمرشکن ِ معصومیت ِ خویش

بردرگاه ِ بلند

پیشانی ِ درد

بر آستانه می نهند و

باران ِ بی حاصل ِ اشک

بر خاک ،

ورهایی و رستگاری را

از چارسوی بسیط ِ زمین

پای در زنجیر و گم کرده راه می آیند ،

گوش بر هیبت ِ توفانی ِ فریادهای نیاز و اذکار ِ بی سخاوت بسته

دو قُمری

بر کنگره ی سرد

دانه در دهان ِ یکدیگر می گذارند

و عشق

بر گرد ِ ایشان

حصاری دیگر است .

از : احمد شاملو

که زندان ِ مرا بارو مباد

جز پوستی که بر استخوان ام .

بارویی آری ،

اما

گِرد بر گِرد ِ جهان

نه فراگرد ِ تنهایی ِ جان ام .

آه

آرزو ! آرزو !

پیازینه پوست وار حصاری

که با خلوت ِ خویش چون به خالی بنشینم

هفت دربازه فراز آید

بر نیاز و تعلق ِ جان .

فروبسته باد

آری فروبسته باد و

فروبسته تر ،

و با هر دربازه

هفت قفل ِ آهن جوش ِ گران !

آه

آرزو ! آرزو !

از : احمد شاملو

ــ نظر در تو می کنم ای بامداد

که با همه ی جمع چه تنها نشسته ای !

ــ تنها نشسته ام ؟

                        نه

که تنها فارغ از من و از ما نشسته ام .

ــ نظر در تو می کنم ای بامداد

که چه ویران نشسته ای !

ــ ویران ؟

            ویران نشسته ام ؟

                                    آری ،

و به چشم انداز ِ امیدآباد ِ خویش می نگرم .

ــ نظر در تو می کنم ای بامداد ، که تنها نشسته ای

کنار ِ دریچه ی خـُردت .

ــ آسمان ِ من

                        آری

سخت تنگ چشمانه به قالب آمد .

ــ نظر در تو می کنم ای بامداد ، که اندُه گنانه نشسته ای

کنار ِ دریچه ی خُردی که بر آفاق ِ مغربی می گشاید .

ــ من و خورشید را هنوز

امید ِ دیداری هست ،

هر چند روز ِ من

                        آری

                        به پایان ِ خویش نزدیک می شود .

ــ نظر در تو می کنم ای بامداد …

از : احمد شاملو

خانه ی من در انتهای جهان است

در مفصل ِ خاک و

پوک .

با ما گفته بودند :

« آن کلام ِ مقدس را

با شما خواهیم آموخت ،

لیکن به خاطر ِ آن

عقوبتی جان فرسای را

تحمل می باید ِ تان کرد . »

عقوبت ِ جان کاه را چندان تاب آوردیم

آری

که کلام ِ مقدس ِ مان

باری

از خاطر

گریخت !

از : احمد شاملو

با چشم ها

ز حیرت ِ این صبح ِ نابه جای

خشکیده بر دریچه ی خورشید ِ چارتاق

بر تارک ِ سپیده ی این روز ِ پا به زای ،

دستان ِ بسته ام را

آزاد کردم از

زنجیرهای خواب .

فریاد برکشیدم:

«ـ اینک

          چراغ معجزه

                        مَردُم !

تشخیص ِ نیم شب را از فجر

در چشم های کوردلی تان

سویی به جایی اگر

مانده ست آن قدر ،

تا از

کیسه تان نرفته تماشا کنید خوب

در آسمان ِ شب

پرواز ِ آفتاب را !

با گوش های ناشنوایی تان

این طرفه بشنوید :

در نیم پرده ی شب

آواز ِ آفتاب را !»

«ــ دیدیم

          (گفتند خلق ، نیمی)

پرواز ِ روشن اش را . آری ! »

نیمی به شادی از دل

فریاد برکشیدند :

« ــ با گوش ِ جان شنیدیم

          آواز ِ روشن اش را !»

باری

من با دهان ِ حیرت گفتم :

« ــ ای یاوه

            یاوه

            یاوه ،

                 خلایق !

مستید و منگ ؟

          یا به تظاهر

                        تزویر می کنید ؟

از شب هنوز مانده دو دانگی .

ور تایب اید و پاک و مسلمان

                                    نماز را

از چاوشان نیامده بانگی ! »

هر گاوگــَند چاله دهانی

آتش فشان ِ روشن ِ خشمی شد :

« ــ این گول بین که روشنی ِ آفتاب را

از ما دلیل می طلبد .»

توفان ِ خنده ها …

« ــ خورشید را گذاشته ،

                                    می خواهد

با اتکا به ساعت ِ شماطه دار ِ خویش

بی چاره خلق را متقاعد کند که شب

از نیمه نیز برنگذشته ست . »

توفان ِ خنده ها …

من

درد در رگان ام

حسرت در استخوان ام

چیزی نظیر ِ آتش در جان ام

پیچید .

سرتاسر وجود مرا گویی

چیزی به هم فشرد

تا قطره یی به تفته گی ِ خورشید

جوشید از دو چشم ام .

از تلخی ِ تمامی ِ دریاها

در اشک ِ ناتوانی ِ خود ساغری زدم.

آنان به آفتاب شیفته بودند

زیرا که آفتاب

تنهاترین حقیقت ِ شان بود

احساس ِ واقعیت ِ شان بود.

با نور و گرمی اش

مفهوم ِ بی ریای رفاقت بود

با تابناکی اش

مفهوم ِ بی فریب ِ صداقت بود .

( ای کاش می توانستند

از آفتاب یادبگیرند

که بی دریغ باشند

در دردها و شادی هاشان

حتا

با نان ِ خشک ِ شان . ــ

و کاردهای شان را

جز از برای قسمت کردن

بیرون نیاورند . )

افسوس !

آفتاب

مفهوم ِ بی دریغ ِ عدالت بود و

آنان به عدل شیفته بودند و

اکنون

با آفتاب گونه یی

آنان را

این گونه

دل

فریفته بودند !

ای کاش می توانستم

خون ِ رگان ِ خود را

من

قطره

قطره

قطره

بگریم

تا باورم کنند .

ای کاش می توانستم

ــ یک لحظه می توانستم ای کاش ــ

برشانه های خود بنشانم

این خلق ِ بی شمار را ،

گرد ِ حباب ِ خاک بگردانم

تا با دو چشم ِ خویش ببینند که خورشید ِ شان کجاست

و باورم کنند .

ای کاش

می توانستم !

از : احمد شاملو

شعر

رهایی ست

نجات است و آزادی .

تردیدی ست

            که سرانجام

                        به یقین می گراید

و گلوله یی

که به انجام ِ کار

شلیک

می شود .

آهی به رضای ِ خاطر است

از سر ِ آسوده گی .

و قاطعیت ِ چارپایه است

به هنگامی که سرانجام

از زیر ِ پا

            به کنار افتد

تا بار ِ جسم

زیر ِ فشار ِ تمامی ِ حجم ِ خویش

در هم شکند ،

اگر آزادی ِ جان را

                        این

                        راه ِ آخرین است …

از : احمد شاملو

بی خیالی و بی خبری .

تو بی خیال و بی خبری

و قابیل ــ برادر ِ خون ِ تو ــ

راه را بر تو می بندد

از چار جانب

به خون ِ تو

با پریده رنگی ِ گونه هایش

کز خشم نیست

آن قدر

کز حسد.

و تو را راه ِ گریز نیست

نز ناتوانایی و بربسته پایی

                        آن قدر

                        کز شگفتی .

از : احمد شاملو

در زمان سلطان محمود می‌کشتند که شیعه است

زمان شاه سلیمان می‌کشتند که سنی است

زمان ناصرالدین شاه می‌کشتند که بابی است

زمان محمد علی شاه می‌کشتند که مشروطه طلب است

زمان رضا خان می‌کشتند که مخالف سلطنت مشروطه است

زمان پسرش می‌کشتند که خراب‌کار است

امروز

توی دهن‌اش می‌زنند که منافق است و

فردا

وارونه بر خرش می‌نشانند و شمع‌آجین‌اش می‌کنند که لا مذهب است.

اگر اسم و اتهامش را در نظر نگیریم چیزی عوض نمی شود :

در آلمان هیتلری می کشتند که یهودی است

حالا

در اسرائیل می‌کشند که طرف‌دار فلسطینی‌ها است

عرب‌ها می‌کشند که جاسوس صهیونیست‌ها است

صهیونیست‌ها می‌کشند که فاشیست است

فاشیست‌ها می‌کشند که کمونیست است‌

کمونیست‌ها می‌کشند که آنارشیست است

روس ها می‌کشند که پدر سوخته از چین حمایت می‌کند

چینی‌ها می‌کشند که حرام‌زاده سنگ روسیه را به سینه می‌زند

و می‌کشند و می‌کشند و می‌کشند :

و چه قصاب خانه‌یی است این دنیای بشریت ….

از : احمد شاملو

سنگ

برای سنگر ،

آهن

برای شمشیر ،

جوهر

برای عشق …

در خود به جُست و جویی پیگیر

همت نهاده ام

در خود به کاوش ام

در خود

ستمگرانه

من چاه می کَنَم

من نقب می زنم

من حفر می کـُنَم.

در آواز ِ من

زنگی بی هوده هست

بی هوده تر از تشنج ِ احتضار :

این فریاد ِ بی پناهی ِ زنده گی

از ذُروه ی دردناک ِ یاس

به هنگامی که مرگ

سراپا عُریان

با شهوت ِ سوزان اش به بستر ِ او خزیده است و

جفت فصل ناپذیرش

ــ تن ــ

روسبیانه

به تفویضی بی قیدانه

نطفه ی زهر آگین اش را پذیرا می شود .

در آواز ِ من

زنگی بی هوده هست

بی هوده تر از تشنج ِ احتضار

که در تلاش ِ تاراندن مرگ

با شتابی دیوانه وار

باقی مانده ی زنده گی را مصرف می کند

تا مرگ ِ کامل فرارسد .

پس زنگ ِ بلند ِ آواز ِ من

به کمال ِ سکوت می نگرد .

سنگر برای تسلیم

آهن برای آشتی

جوهر

برای

مرگ !

از : احمد شاملو

آه ، تو می دانی

می دانی که مرا

سر ِ بازگفتن ِ بسیاری حرف هاست .

هنگامی که کودکان

در پس ِ دیوار ِ باغ

با سکه های فرسوده

بازی ِ کهنه ی زنده گی را

آماده می شوند .

می دانی

تو می دانی

که مرا

سر ِ باز گفتن کدامین سخن است

از کدامین درد ….

از : احمد شاملو

خویشتن را به بستر ِ تقدیر سپردن

و با هر سنگ ریزه

رازی به نارضایی گفتن

زمزمه ی رود چه شیرین است !

از تیزه های غرور ِ خویش فرود آمدن

و از دل پاکی های سرفراز ِ انزوا به زیر افتادن

با فریادی از وحشت هر سقوط .

غرش ِ آب شاران چه شکوه مند است !

و همچنان در شیب ِ شیار فروتر نشستن

و با هر خر سنگ

به جدالی برخاستن .

چه حماسه یی ست رود ، چه حماسه یی ست !

از : احمد شاملو